تاثیر قارچ های اندوفایت در استخراج گیاهی روی از خاک

آلودگی خاک به فلزات سنگین از مهم ترین مسائل زیست محیطی است که بر سلامت محصولات کشاورزی و در نتیجه انسان تاثیرات سوء گذاشته است. به همین دلیل روش های حذف آلاینده ها در دهه های اخیر به یکی از مهم ترین موضوعات زیست محیطی تبدیل شده است. روش های کنونی حذف آلاینده ها از خاک بسیار پر هزینه و زمانبر است و اثرات جانبی بسیار دارند به همین دلیل در سال های اخیر روش های زیستی آلودگی زدایی به ویژه گیاه پالایی مورد توجه قرار گرفته است. از جدیدترین راهکارها برای افزایش کارایی گیاه پالایی به ویژه استخراج گیاهی، استفاده از روابط همزیستی ریزجانداران با گیاهان است. قارچ اندوفایت به طور همزیست در اندام هوایی برخی گیاهان علفی وجود دارند و باعث افزایش مقاومت به تنش های مختلف می شود. گیاهان دارای اندوفایت تحمل بیش تر به خشکی، شوری، حشرات، آفات و بیماری ها دارند. گیاهان پوششی دارای اندوفایت به طور مستقیم یا غیر مستقیم بر جذب عناصر غذایی و کاهش و یا جلوگیری از ایجاد شرایط تنش نیز اثر گذار هستند. در این پژوهش، کارایی پاکسازی عنصر روی در خاک توسط دو ژنوتیپ گیاه فسکیوی بلند (festuca arundinacea) (بذر و کلون) و لولیوم (lolium perenne) با و بدون قارچ اندوفایت neotyphodium بررسی شد. به تعداد مساوی پنجه از گیاهان در خاک حاوی 200، 400، 800، 1800 میلی گرم روی بر کیلوگرم خاک به مدت 5 ماه به صورت جداگانه در گلخانه دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان کشت شدند. در پایان آزمایش، وزن خشک ریشه اندام هوایی و ریشه، فلورسانس فتوسیستمii، غلظت روی، مس، کلسیم، منیزیم، منگنز، آهن، سدیم، پتاسیم و فسفر در ریشه، اندام هوایی و خاک اندازه گیری شد. قارچ های اندوفایت به ترتیب باعث 34% و 38% افزایش وزن خشک و تعداد پنجه ریشه در کلون های فسکیوی بلند دارای قارچ (ei) نسبت به گیاهان بدون قارچ (ef) شدند(01/0(p<. اما قارچ های اندوفایت تاثیر معنی داری بر وزن خشک اندام هوایی فستوکا نگذاشتند. جذب روی در ریشه فستوکای ei (01/0p<) 35% بیشتر و اندام هوایی(05/0p<) 20% بیش از روی جذب شده در ریشه و اندام هوایی فستوکای ef، بود(01/0p<). تاثیر اندوفایت بر غلظت و جذب روی در فستوکای کلونی و بذر تقریباَ روند مشابهی نشان داد و گرچه غلظت روی در ریشه فستوکای بذریei معنی دار نشد، اما بیش از ef بود و غلظت در اندام هوایی فستوکای بذری نیز در ei 27% بیش از غلظت روی در گیاهان ef بود و این تفاوت معنی دار بود. وزن خشک اندام هوایی و تعداد پنجه در چین دوم به طور معنی دار بیش از چین اول بود. تعداد پنجه در جمعیت دارای اندوفایت بیش از جمعیت بدون قارچ بود، اما وزن خشک در جمعیت ei 33% و به طور معنی دار کمتر از جمعیت ef بود. روی جذب شده توسط ریشه جمعیت ef 24% بیش از جمعیت ei بود. جذب روی توسط اندام هوایی لولیوم در گیاهان دارای قارچ اندوفایت (20%) به طور معنی داری بیش از جذب این عنصر توسط اندام هوایی گیاهان بدون قارچ بود. وجود قارچ اندوفایت در کلون های فسکیوی بلند (به ویژه ژتوتیپ b75) باعث افزایش کارایی استخراج گیاهی از طریق افزایش زیست توده بیش تر، افزایش جذب عنصر روی در بافت ها و نیز افزایش تحمل گیاه به تنش این عنصر گردید. به طور کلی با توجه به تحمل بیشتر فستوکای دارای اندوفایت به غلظت های بالای روی و انتقال روی از خاک به ریشه و از ریشه به اندام هوایی، استفاده از فستوکا برای پاکسازی خاک هایی با آلودگی متوسط به روی، مانند خاک اطراف معادن، می تواند موثر باشد. فاکتورتجمع زیستی در فستوکای دارای اندوفایت تقریباَ دو برابر کلون های بدون اندوفایت، همچنین شاخص انتقال روی در ei حدود 20% بیش از ef بود که این موارد از موارد مهم در استخراج گیاهی فلز سنگین تلقی می شوند و می توان گفت وجود این قارچ ها در گیاه فستوکای کلونی می تواند موجب افزایش کارایی استخراج گیاهی از طریق افزایش زیست توده، افزایش جذب عنصر روی در بافت ها و نیز افزایش تحمل گیاه به تنش این عنصر گردد. کلمات کلیدی: اندوفایت، استخراج گیاهی، روی